पुणे जिल्ह्यातील मावळ तालुक्यात असलेल्या आंबीगावाजवळ ‘केअरिंग हँड्स’ या संस्थेचा कलाश्रम हा अत्यंत महत्त्वाचा लोकोपयोगी प्रकल्प २०२० मध्ये सुरू झाला. सोलापूरचे शैलेंद्र मसलेकर तिथं ट्रस्टी आहेत. त्यांनी हा प्रकल्प पाहायला बोलावल्याने मी नुकताच तिथं जाऊन आलो, प्रकल्प संचालकांची तळमळ ठायीठायी प्रतीत होते, पण त्यांच्यापुढची आव्हानंही तितकीच कठीण आहेत. पाणी मिळवण्यासाठी केलेली ही वणवण डोळ्यात पाणी आणणारी आहे….
केअरिंग हँड्सला दिवंगत कला सुधीर नाईक यांच्या स्मरणार्थ आंबी (ता. मावळ) इथं जागा मिळाली. प्रकल्पाजवळ असलेला डोंगर आणि आदिवासी, भटक्या जाती-जमातीतील निराधार-निराश्रित ८५ बालकांच्या संस्कारक्षम वास्तव्याने ‘कलाश्रम’ चैतन्यदायी झाला आहे. या मुलांसह प्रकल्पाची तहान भागवण्यासाठी प्रकल्पाच्या जागेवर बोअरवेल घेण्याचा प्रयत्न केला, पण सुमारे चारशे फूट खोल जाऊनही पाणी लागले नाही. आता काय करायचे? प्रकल्पाचे ट्रस्टी शैलेंद्र मसलेकर आणि सचिव अंबादास चव्हाण यांच्यापुढे रोज पाण्याचा टँकर मागवण्यावाचून पर्याय नव्हता. पण ते परवडण्याजोगे नव्हते.
जवळच्या डोंगरावरून महाराष्ट्र जीवन प्राधिकरणाची जलवाहिनी गावाकडे गेली आहे, तिच्यातून रितसर परवानगी घेऊन प्रकल्पापर्यंत पाईपलाईन टाकून पाणी आणता येईल, असे शैलेंद्र यांना गावकऱ्यांनी सुचवले. तिथल्या कर्मचाऱ्याशी त्यांनी संपर्क साधला तेव्हा ३० हजार रूपये लागतील, असे त्याने सांगितले. तेव्हा सगळ्यांनी चर्चा करून ३० हजार रूपये भरले. पण महिने उलटले तरी काम होईना. टँकरसाठी रोज पैसे जात होते. मग शैलेंद्र पोचले महाराष्ट्र जीवन प्राधिकरणाच्या पुण्याच्या कार्यालयात. तिथल्या संबंधित प्रमुख अधिकाऱ्यांनी अगदी प्रेमाने सगळे ऐकून घेतले. अर्ज कसा करायचा वगैरे सांगितले. त्यानुसार अर्ज केला. पण तिथेही जुनाच अनुभव. महिना उलटूनही कार्यवाही काहीच नाही.
शैलेंद्र यांनी संबंधित अधिकाऱ्याची भेट घेतली तेव्हा त्याने आरंभीचा गोडवा सोडला आणि कडक भाषा वापरायला सुरूवात केली. लाच दिल्याशिवाय काम होणार नाही, असे शैलेंद्र यांच्या लक्षात आले. त्यांनी आपल्या सहकाऱ्यांना सगळा प्रकार सांगितला आणि वाट्टेल ते झाले तरी लाच द्यायची नाही, असे ठरवले. शैलेंद्र लाचलुचपत प्रतिबंधक कार्यालयातील प्रमुखांना भेटले. त्यांनी मार्गदर्शन केले. पाणीपुरवठा अधिकाऱ्यांशी शैलेंद्र यांनी पुन्हा चर्चा केली तेव्हा ८० हजार रूपयांची मागणी त्यांनी केली. शैलेंद्रनी सुरूवातीला ४० हजाराचा पहिला हप्ता देतो, असे सांगितले. दुसरीकडे, लाचलुचपत प्रतिबंधक खात्याच्या टीमने सापळा रचला. नोटांना पावडर वगैरे लावून, त्यांचे नंबर टिपून ठरलेल्या दिवशी शैलेंद्र यांच्याकडे एका प्लास्टिकच्या पिशवीतून ४० हजाराची रक्कम देण्यात आली. रक्कम संबंधित अधिकाऱ्याकडे हस्तांतरित करताना डोळ्यावरचा चष्मा काढून तो पुसावा, अशी खूण करायचं ठरलं. पैसे घेऊन शैलेंद्र संबंधित अधिकाऱ्याकडे पोचले, त्यांना रक्कम आणल्याचे सांगितले. तेव्हा त्यांनी शैलेंद्र यांना आपल्या बरोबर चलण्यास सांगितले. शैलेंद्र यांची दुचाकी ऑफिसच्या पार्किंगमध्येच ठेवून स्वतःच्या मोटारसायकलवर त्या अधिकाऱ्याने शैलेंद्र यांना डबलसीट घेतले. आता लाचलुचपत प्रतिबंधक खात्याच्या कर्मचाऱ्यांचे पथक गुप्तरीतीने त्यांच्या मागावर होते. बऱ्याचठिकाणी फिरवून त्या अधिकाऱ्याने शैलेंद्रना एका इमारतीच्या पार्किंगमध्ये नेले. तिथे त्यांच्याकडून ४० हजाराची पिशवी घेतली. शैलेंद्रना पार्किंगमध्येच थांबवून, पैसे ठेवून आलोच, असे सांगून हे अधिकारी स्वतःच्या वाहनावर पलीकडच्या इमारतीत असणाऱ्या स्वतःच्या घरी गेले. मागावर असणारे अधिकारी शैलेंद्रजवळ आले, त्यांनी विचारलं,’काय झालं? पैसे दिले का? ‘ शैलेंद्र म्हणाले, ‘हो दिले.’
या गडबडीत डोळ्यावरचा चष्मा काढून खूण करायचं ते विसरले आणि त्यामुळं पुढचं नाट्य सुरू झालं.
अधिकाऱ्यांनी शैलेंद्र यांच्या गळ्यात छोटा टेपरेकॉर्डर अडकवून पाणीपुरवठा अधिकाऱ्याशी लाचेच्या रकमेबद्दलची चर्चा करण्यास सांगितले. ठरल्याप्रमाणे पाणीपुरवठा अधिकाऱी आले, त्यांच्याबरोबर ते प्राधिकरणाच्या ऑफिसात आले. आठ दिवसांत तुमचे काम होईल, असे त्यांनी सांगितले.
मोठ्या खुबीने पाणीपुरवठा अधिकाऱ्याला लाचेच्या उर्वरित रकमेबाबत चर्चा करायला लावून शैलेंद्र यांनी खूण केली, तेव्हा लाचलुचपत प्रतिबंधक खात्याच्या अधिकाऱ्यांनी त्यांच्यावर छापा घातला. त्यांना कस्टडीत घेतलं. त्यांचा मोबाईल जप्त केला. अँटी करप्शनचं एक पथक त्या अधिकाऱ्यांच्या घराजवळच होतं, अँटीकरप्शन अधिकाऱ्याच्या मोबाईलवर पाणीपुरवठा अधिकाऱ्यांने पत्नीला घडला प्रकार सांगितला. तिने पैशाची रक्कम असलेली पिशवी झाडावर फेकून दिली. नियमानुसार लाचेची रक्कम प्रत्यक्ष स्वीकारत असताना रंगेहात न पकडल्यामुळे पेच निर्माण झालेला. थोडावेळ पोलिसी खाक्या दाखवल्यावर शैलेंद्र यांना पाणीपुरवठा अधिकाऱ्याशी खोटी खोटी मांडवली करायला सांगून पैसे परत दिल्यास तक्रार मागे घेऊ असा बनाव करायला अँटी करप्शन अधिकाऱ्यांनी गुपचूप सांगितले. त्यानुसार शैलेंद्र आणि लाचखोर अधिकाऱ्याची चर्चा झाली. लाच म्हणून दिलेल्या रकमेची पिशवी लाचखोराच्या पत्नीने आणून दिली. त्यानंतर रितसर कारवाई झाली. संबंधित अधिकारी निलंबित झाला. सगळ्या स्थानिक वृत्तपत्रांत बातम्या प्रसिद्ध झाल्या. जीवन प्राधिकरणाकडून नियमानुसार पैसे भरून कलाश्रमापर्यंत जलवाहिनी टाकून पाणी पुरवठा सुरू झाला. काही दिवसांनी अगोदर ज्याने ३० हजार घेतले होते, त्यानेही गुपचूप येऊन कलाश्रमच्या कार्यालयात ते पैसे जमा केले. कलाश्रमातील बालकांची तहान भागवण्यासाठी सुरू झालेली ही व्याकूळ धडपड अखेर यशस्वी झाली.
पाणी पुरवठा अधिकाऱ्यालाच पाणी पाजल्यानंतर कलाश्रमची तहान भागली, ही आपली सरकारी सिस्टिम, काय बोलायचे, कहर म्हणजे लाचखोर अधिकारी मूळ सोलापूरचाच निघाला..आणि विशेष म्हणजे त्याला निवृत्त होण्यासाठी अवघ्या तीन महिन्यांचा कालावधी उरला होता!
रजनीश जोशी ,सोलापूर
